Met het FUEL-model snap jij beter hoe luisteren werkt

Goedemorgen,

Een dag later dan je van mij gewend bent. Normaal stuur ik je een mail op maandag, maar aan het begin van dit weekend had ik even wat minder energie en stelde ik het schrijven van mijn nieuwsbrief uit. Net te lang. Daar kwam op zondagavond nog een spontaan bioscoop- en restaurantbezoek bij… tsja, ook iemand met schrijfambities moet zichzelf af en toe wat gunnen.

En waar kwam dat energielek dan vandaan? Nou, ik had een drukke week, onder meer door een dag begeleiden van een filmproductie waar ik om 5.30u mijn bed voor uit moest (ik ben een avondmens) en een afscheidsdiner van een collega in Rotterdam. Zo’n week met evenementen die net iets meer energie kosten. Hoe komt het dat slechthorenden vaker moe zijn dan anderen?

Vermoeidheid
Een van de oorzaken van vermoeidheid is dat problemen met het spraakverstaan zorgen dat er een groter beroep wordt gedaan op cognitieve vaardigheden zoals aandacht, werkgeheugen en taalverwerking.

Daarmee compenseer je het gehoorverlies en kun je verstaan wat er wordt gezegd. Daarmee neemt je luisterinspanning toe. Doe je dat langer? Dan leidt het tot vermoeidheid, zoals bij mij afgelopen week. In de onderstaande figuur zie je hoe dat werkt.

FUEL: model om luisterinspanning te begrijpen
De inspanning die geleverd wordt om te luisteren hangt niet alleen van cognitieve functies af. Er zijn nog meer factoren die een rol spelen. Onderzoekers brachten dit in beeld in het Framework for Understanding Effortful Listening (FUEL).

Samenvatting van het FUEL-model
Het voert te ver om in deze mail dit hele model uit te leggen. Ik zal hier een aantal belangrijke dingen samenvatten.

Input-related demands
Luisteren begint bij welke audio jij binnenkrijgt en onder welke omstandigheden. De input. De onderzoekers die FUEL bedachten, onderscheiden verschillende factoren die hierbij een rol spelen:

• Zender/bron: bijvoorbeeld of iemand een accent heeft.

• Ontvangst: is er ruis? Welke hoorhulpmiddelen gebruik je?

• Luisteraar/ontvanger: hoe slechthorend ben je? Hoe zijn je cognitieve vaardigheden?

• Boodschap: ben je bekend met de woorden?

• Context: in welke omgeving speelt het zich af? En heb je kennis over deze omgeving?

Om daar een voorbeeld bij te geven: toen ik mijn stage liep bij een website voor documentaires van de NPO, was ik onbekend met de namen van regisseurs. De akoestiek was niet goed en ik gebruikte behalve mijn hoortoestellen geen hoorhulpmiddelen. De factoren voor ontvangst en boodschap waren niet optimaal. Daardoor kostte het mij meer luisterinspanning.

Allocation policy
Vervolgens wordt door je brein bepaald hoe er met die input wordt omgegaan. Dan gaat het om:

• Automatische aandacht. Bijvoorbeeld je eigen naam hoort.

• Intentionele aandacht: of je iets wil verstaan. Bijvoorbeeld omdat je de instructie hebt gekregen om naar iets te luisteren.

• Inschatting van welke capaciteit er nodig is.

Ben je moe? Dan zal je brein inschatten dat er minder capaciteit is om te luisteren, en zal het minder goed lukken. Dat geldt ook voor als je minder alert bent of ongemak ervaart. In dat geval zal je ook minder bereid zijn om te luisteren.

Attion-related responses
Vervolgens maakt FUEL de hoeveelheid luisterinspanning meetbaar, door te kijken naar de attention-related responses, zoals reactietijd, lichamelijke reacties (zoals pupilgrootte), reacties van het brein en zelfgerapporteerde inspanning.

Meer over FUEL
Wil je er alles over weten? Dan kun je (gratis!) het artikel van de onderzoekers lezen:

Wat ik hiervan leerde
Luisteren is best complex. Of je iets verstaat, hangt af van veel verschillende factoren. Dat merk je natuurlijk, maar toch is het goed om het zo in een overzicht te zien. Zo helpt het enorm als je de setting kent.

Dat begrijpt iedereen als je bij de kassa van een supermarkt staat (waar er altijd wordt gevraagd of je een bonnetje wil), maar geldt net zo goed op het werk.

Als je bijvoorbeeld een agenda hebt van een vergadering, weet je wat de context van het onderwerp is en welke termen er gebruikt worden. Dat maakt een vergadering volgen veel minder inspannend. Dat is dus een factor van context en de boodschap. En met kennis over deze factoren kan je voor allerlei situaties oplossingen bedenken.

Ik hoop dat ik het model zelf goed heb begrepen en uitgelegd… Kende jij FUEL al? En denk je dat je er iets aan hebt? Ik ben benieuwd! Je kunt het mij laten weten door deze mail te beantwoorden.

Veel succes met je verdere werkweek!

Stan