Communiceren met briefjes

Goedemorgen,

Zaterdag was ik op Sencity Festival, een feest dat speciaal gericht is op doven en slechthorenden. Dit keer was ik alleen bij het middagprogramma, dat draait om kunst, cultuur en wetenschap. Ik zag een stukje van Visual Echoes van Sjoerd van Rooij (doof) en Vincent de Boer (horend). Zelf sprak ik bij het Verhalenpodium met Nvard en Jánnice (van modemerk Angel) over ondernemerschap als je doof of slechthorend bent. En ik keek even bij de Leesvertelwedstrijd, waar dove kinderen in Nederlandse Gebarentaal het verhaal uit een kinderboek vertelden.

Kortom: een inspirerende en leuke middag. Voor mij gaf het weer een inkijkje in de Dovencultuur, waarin Nederlandse Gebarentaal centraal staat. Omdat ik maar beperkt gebaren beheers, voelde ik me soms een vreemde eend in de bijt; al kwam ik ook andere slechthorenden tegen waar ik mee kon kletsen in gesproken taal en waren er genoeg tolken aanwezig. In ieder geval nam ik me na afloop voor: ik ga meer gebaren leren 🙂 

🎶 Belevingswereld

Kunst kan een brug slaan tussen de doven, slechthorenden en horenden. Het kan je in staat stellen om de belevingswereld van een ander te begrijpen.

Zo is er de Amerikaanse kunstenaar Joseph Grigely. Over zijn gehoor zegt hijzelf dat hij ‘deaf as a doorknob’ is (zoals we in het Nederlands zouden zeggen: ‘doof als een kwartel'). In zijn voorstelling St. Cecilia liet hij een koor twee versies van kerstliedjes zingen. Een versie was de originele tekst. Voor de andere versie werd eerst gekeken naar het koor zonder geluid, waarna de tekst werd herschreven op basis van liplezen; die nieuwe tekst werd vervolgens gezongen.

“These are a few of my favorite things” werd “The Czar is afraid of everything.” En: “Raindrops on roses and whiskers on kittens” werd “Piney cold salad and warm wooly missus.” Deze ‘fouten’ intrigeren Grigely: “Mensen zijn bang om fouten te maken, maar die fouten zijn juist prachtig!”

📝 Conversation pieces

Joseph Grigely is vooral bekend van zijn conversation pieces: zorgvuldig gerangschikte collages gemaakt van kleine stukjes papier, enveloppen, bonnetjes, boodschappentassen, servetten, luciferboekjes en post-its die hij gebruikt om te communiceren sinds hij op tienjarige leeftijd zijn gehoor verloor.

Hij begon deze schrijfsels te sparen in de jaren negentig. Sindsdien heeft hij meer dan honderdduizend aantekeningen verzameld, waarvan hij er vele, grofweg gesorteerd op persoon, kleur, thema of project, bewaart in grijsbruine archiefdozen in zijn loftstudio in Chicago, waar hij woont met zijn vrouw en medewerker, de kunstenaar Amy Vogel, en hun kind. Elk jaar componeert hij een of twee conversatiestukken, waarbij hij duizenden aantekeningen doorzoekt voor een werk dat een fractie van dat aantal zal bevatten.

🎨 Kunst over gehoorverlies

Waanzinnig mooi vind ik dit. Helaas zijn tentoonstellingen van Grigely niet in de buurt te zien, anders zou ik er graag heen gaan. Hij laat ermee zien hoe fragmentarisch gesproken taal (in bepaalde situaties) binnenkomt. Voor mij is zo'n conversation piece de verbeelding van alle gesprekken op een drukke borrel die door elkaar lopen. En toont het de vindingrijkheid van slechthorenden om te communiceren (met briefjes in dit geval). Praktisch heb je hier niet zoveel aan, maar ik vind de herkenning troostrijk.

In Nederland heb je Geeske van Voorthuijsen, die met haar illustraties in beeld brengt hoe leven met gehoorverlies is. Zij was betrokken bij de tentoonstelling Hoor eens even (online te bekijken en vanaf 2 juni weer fysiek in het Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis). Ze brengt binnenkort ook een boek met illustraties uit (Als oren niet horen).

Ken jij nog meer voorbeelden van hoe de ervaring van leven met gehoorverlies in kunst is omgezet? Stuur me een reply op deze mail.

Fijne werkweek,

Stan